Göbeklitepe Arkeolojik Alanı, Şanlıurfa şehir merkezinin 18 kilometre kuzeydoğusunda, Örencik Köyü civarındadır. Alan, 1963 senesinde İstanbul ve Chicago Üniversiteleri işbirliğiyle yapılan bir yüzey araştırması sırasında bulunmuş ve “V52 Neolitik Yerleşimi” olarak adlandırılmıştır. Alanının gerçek değeri, 1994 yılı sonrasında başlatılan kazı faaliyetleri ile gün yüzüne çıkmaya başlamıştır. Bu incelemeler sonucunda, Göbeklitepe’nin 12000 yıl önceye dayanan bir kült merkezi olduğu ortaya konulmuştur.
Çapları 30 metreyi aşan yaklaşık 20 yuvarlak ve oval yapı arasında 2 tane “T” şeklinde, 5 metre yüksekliğinde, kireç taşı ile ilgili olmayan sütun bulunmaktadır. Binaların iç duvarlarında daha ufak sütunlar mevcuttur. Göbeklitepe hakkında belirtilen bilimsel bulgular, arkeolojik araştırmalarda neolitik dönemle ilgili teorik yapının ve tarihlendirmelerin yeniden gözden geçirilmesini zorunlu kılan önemli veriler sunmaktadır. Göbeklitepe, konumu, boyutları, tarihlendirilmesi ve yapılarındaki anıtsallık sayesinde Neolitik dönem için eşsiz bir dini alan olarak tanımlanmıştır. Alan, 12000 yıl süresince doğal çevresinde bozulmadan kalması nedeniyle değerli arkeolojik kalıntılar sunmaktadır.
Devasa bir yapı ve hayal gücünün ürünü olan Göbeklitepe, bu ölçekteki en eski anıt olmanın yanı sıra, birçok açıdan tarihin başlangıç noktasını temsil etmektedir. İnsanın avcı toplayıcı bir yaşam tarzı benimsediği bir çağda, karmaşık mimarlık gerektiren tapınaklar inşa etmesi tüm dünyada hayretle karşılanmıştır. Tarih öncesi insanın inanç sistemini yansıtan, animistik figürlerle süslenmiş tapınaklar, Göbeklitepe’yi arkeoloji tarihi açısından en önemli keşiflerden biri haline getirmiştir.
Elbette bu etkileyiciliğinin yanı sıra, kazılarda tarih öncesi yaşamla ilgili elde edilen her türlü bilgi ve bilimsel bulgu insanlık tarihi açısından son derece önemlidir. Yerleşim ve tarım kavramlarından uzak olan avcı-toplayıcı insan toplulukları döneminde, şehir yaşamına geçmeden önce inşa edilen ilk tapınak olan Göbeklitepe, son yılların “en önemli arkeolojik bulgusu” olarak değerlendirilmektedir. Yaklaşık 12 bin yıl önce nasıl yapıldığı hala belirsiz olan tapınak, Mısır Piramitleri’nden ve İngiltere’deki Stonehenge’den yaklaşık 7 bin 500 yıl önce inşa edilmiş olmasıyla da dikkatleri üzerine toplamaktadır.